جهیزیه به عنوان یکی از سنت‌های رایج در فرهنگ ایرانی، همواره مورد توجه خانواده‌ها بوده است. اما گاهی اوقات، پس از پایان زندگی مشترک، مسئله استرداد جهیزیه به چالشی حقوقی تبدیل می‌شود. آیا پس ندادن جهیزیه جرم است؟ چه مراحلی برای استرداد جهیزیه وجود دارد؟ در این مقاله، به بررسی علمی و حقوقی موضوع جرم پس ندادن جهیزیه می‌پردازیم و مراحل قانونی استرداد جهیزیه را به طور کامل شرح می‌دهیم.
مالکیت جهیزیه: حق زن یا تعهد مرد؟
بر اساس ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی، تهیه وسایل زندگی جزء نفقه محسوب می‌شود و این وظیفه بر عهده مرد است. بنابراین، زمانی که زن جهیزیه را به خانه شوهر می‌آورد، این اقدام از باب تعاون و همکاری است و مالکیت جهیزیه همچنان متعلق به زن باقی می‌ماند. این بدان معناست که زن می‌تواند در هر زمان که بخواهد، اقدام به استرداد جهیزیه کند و مرد موظف است که جهیزیه را بازگرداند.
از نظر حقوقی، جهیزیه به عنوان امانت در اختیار مرد قرار می‌گیرد و مرد تنها حق استفاده متعارف از آن را دارد. در صورت عدم استرداد جهیزیه، زن می‌تواند با ارائه مدارک لازم، دادخواست استرداد جهیزیه را به دادگاه تقدیم کند. پس مالکیت جهیزیه برای کیست ؟ این موضوع نشان می‌دهد که مالکیت جهیزیه کاملاً در اختیار زن است و مرد هیچ گونه حق مالکیتی بر آن ندارد.
راه های اثبات مالکیت جهیزیه
یکی از مهم‌ترین چالش‌ها در دعوای استرداد جهیزیه، اثبات مالکیت زن بر جهیزیه است. برای این منظور، راه‌های مختلفی وجود دارد که هر کدام می‌تواند به عنوان مدرک در دادگاه ارائه شود.
۱. سیاهه جهیزیه
سیاهه جهیزیه یا فهرست وسایل، یکی از مهم‌ترین مدارک برای اثبات مالکیت زن است. این فهرست باید به امضای زوج، زوجه، دو نفر از بستگان زوج و دو نفر از بستگان زوجه برسد. در صورت وجود شهود، امضای آن‌ها نیز می‌تواند به اعتبار سیاهه بیفزاید. این سند به عنوان یکی از قوی‌ترین مدارک در دادگاه پذیرفته می‌شود.
۲. فاکتورهای خرید
ارائه فاکتورهای خرید وسایل جهیزیه نیز می‌تواند به عنوان مدرک معتبر در دادگاه مورد استفاده قرار گیرد. اگر زن بتواند فاکتورهای خرید را به دادگاه ارائه دهد، دادگاه می‌تواند با بررسی این مدارک، در مورد استرداد جهیزیه تصمیم‌گیری کند.
۳. شهادت شهود
در صورت عدم وجود سیاهه یا فاکتورهای خرید، شهادت شهود می‌تواند به عنوان مدرک دیگری برای اثبات مالکیت زن مورد استفاده قرار گیرد. شهود باید افرادی باشند که از جزئیات جهیزیه اطلاع داشته باشند و بتوانند در دادگاه شهادت دهند.
مراحل قانونی استرداد جهیزیه
برای استرداد جهیزیه، زن باید مراحل قانونی مشخصی را طی کند. این مراحل شامل تقدیم دادخواست به دادگاه، ارائه مدارک لازم و شرکت در جلسات دادگاه است.
۱. تقدیم دادخواست
زن می‌تواند با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، دادخواست استرداد جهیزیه را تقدیم کند. در این دادخواست، باید کلیه وسایل جهیزیه به طور دقیق ذکر شود و مدارک مربوطه نیز ضمیمه گردد.
۲. بررسی مدارک توسط دادگاه
پس از تقدیم دادخواست، دادگاه وقت رسیدگی تعیین می‌کند و پرونده توسط قاضی بررسی می‌شود. در این مرحله، قاضی مدارک ارائه شده را بررسی می‌کند و در صورت لزوم، از شهود نیز استعلام می‌گیرد.
۳. صدور رأی و اجرای حکم
در صورتی که دادگاه زن را ذی‌حق تشخیص دهد، رأی به نفع زن صادر می‌شود و پرونده برای اجرای حکم به دایره اجرای احکام فرستاده می‌شود. در این مرحله، مرد موظف است که جهیزیه را به زن بازگرداند.
هزینه و مدت زمان استرداد جهیزیه
هزینه استرداد جهیزیه معمولاً شامل هزینه‌های دادرسی، جابجایی و بسته‌بندی است که بر عهده زن قرار دارد. هزینه دادرسی نیز معمولاً حدود سه و نیم درصد از ارزش جهیزیه است، مشروط بر اینکه ارزش وسایل توسط کارشناس رسمی دادگستری تعیین شود.
مدت زمان استرداد جهیزیه نیز بستگی به ترافیک پرونده‌های دادگاه دارد، اما معمولاً بین دو تا سه ماه طول می‌کشد. در صورت توافق طرفین، این مدت زمان می‌تواند کاهش یابد.
استرداد جهیزیه در طلاق توافقی
در طلاق توافقی، زوجین می‌توانند در مورد استرداد جهیزیه به توافق برسند. معمولاً زمان استرداد جهیزیه پس از اجرای صیغه طلاق تعیین می‌شود و زن می‌تواند به محل زندگی مشترک مراجعه کرده و جهیزیه را به هر مکانی که می‌خواهد انتقال دهد. در این حالت، توافق طرفین نقش تعیین‌کننده‌ای در روند استرداد جهیزیه دارد.
عدم استرداد جهیزیه: جرم یا مسئله حقوقی؟
برخلاف تصور برخی افراد، عدم استرداد جهیزیه جرم محسوب نمی‌شود. زیرا جهیزیه به عنوان امانت در اختیار مرد قرار نگرفته است، بلکه زن به طور مستقیم آن را به خانه مرد آورده است. بنابراین، در صورت عدم استرداد جهیزیه، تنها راه حل، تقدیم دادخواست حقوقی استرداد جهیزیه است.
جمع‌بندی: حق زن در استرداد جهیزیه
استرداد جهیزیه یکی از حقوق مسلم زن است که بر اساس قانون مدنی به رسمیت شناخته شده است. زن می‌تواند با ارائه مدارک لازم و طی مراحل قانونی، جهیزیه خود را بازپس گیرد. در این مسیر، آگاهی از قوانین و استفاده از مشاوره حقوقی می‌تواند به تسریع روند استرداد جهیزیه کمک کند.
به یاد داشته باشید که جهیزیه به عنوان بخشی از حقوق مالی زن، باید به طور کامل و بدون هیچ گونه کم‌وکاستی به او بازگردانده شود. در صورت بروز هر گونه مشکل، مراجعه به دادگاه و استفاده از راه‌های قانونی بهترین گزینه است.
چنانچه در روند استرداد جهیزیه به مشاوره حقوقی و یا وکیل نیازمندید، می‌توانید از بهترین وکیل طلاق تهران، مهسا حاجی علی محمدی کمک بگیرید. برای دریافت مشاوره با شماره ۰۹۳۶۱۹۵۳۹۹۱ تماس حاصل نمایید.
